Amortyzacja wartości firmy. Jak działają odpisy amortyzacyjne?
Mateusz Laska
29 grudnia 2023 / 10 min czytania
Aktualizacja wpisu: 22 października 2025
Mateusz Laska / 29 grudnia 2023 / 10 min czytania
Aktualizacja wpisu: 22 października 2025
Oceń artykuł:
W ramach grupy wartości niematerialnych i prawnych, zawartej w sprawozdaniu finansowym, istnieje pozycja zatytułowana „wartość firmy”. Aby lepiej zrozumieć ten termin, na wstępie warto skupić się na wyjaśnieniu, co kryje się za tym pojęciem.
W rachunkowości wyróżniamy dwie istotne kategorie: wartość firmy wewnętrzną oraz nabytą, która podlega wcześniejszej wycenie. W naszym przypadku koncentrujemy się na wartości nabytej, co oznacza, że przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część staje się obiektem transakcji na rynku kapitałowym, a później jest nabywana w całości lub częściowo przez inne przedsiębiorstwo.
W takiej sytuacji spółka przejmująca uwzględnia nabytą i wycenioną wartość firmy w swoim bilansie. W kontekście amortyzacji wartości firmy istotnym zagadnieniem jest cena nabycia przedsiębiorstwa, która stanowi kluczowy element procesu oceny aktywów.
W przypadku nabywania firmy cena zakupu uwzględnia różnorodne składniki majątkowe wchodzące w skład przedsiębiorstwa. To nie tylko mienie materialne, ale również wartości niematerialne, np. renoma, know-how czy baza klientów.
Warto zauważyć, że odpisy z tytułu amortyzacji odnoszą się do tych składników, które zostały uwzględnione w cenie nabycia, stanowiąc istotną część strategii finansowej przedsiębiorstwa. Proces amortyzacji staje się zatem nie tylko narzędziem rachunkowo-finansowym, ale również kluczowym aspektem, który uwzględnia wartość nabytych aktywów i ich stopniowe zużycie w czasie.
Wartość firmy – goodwill
Połączenie dwóch spółek rozlicza się metodą nabycia, która polega na połączeniu wartości godziwej aktywów spółki przejmowanej z wartością księgową aktywów spółki przejmującej. Choć ten prosty zabieg bilansowy stanowi formalny aspekt fuzji, nie odzwierciedla on w pełni potencjału gospodarczego przejmowanej spółki jako jednostki kompleksowej.
W takich sytuacjach pojawia się kluczowe pojęcie, jakim jest „wartość firmy”, która powstała w wyniku nabycia przedsiębiorstwa. Jest to element wartości przedsiębiorstwa, który nie jest bezpośrednio wynikiem wyceny jego aktywów netto.
Wartość ta powstała wówczas, gdy dla nabywcy całość jest na poziomie wyższym niż wartość rynkowa składników. Przyczyną tego zjawiska są wartości, które nie zostały uwzględnione w bilansie spółki przejmowanej, takie jak renoma na rynku, know-how, baza klientów czy struktura organizacyjna.
Wartość firmy pozwala na ujęcie w bilansie zakupu jednej firmy przez drugą w sytuacji, gdy cena transakcji jest wyższa niż godziwa wartość posiadanych aktywów. Jednocześnie pozwala na równoważenie aktywów i pasywów w bilansie spółki przejmującej, tworząc pełniejszy obraz skomplikowanej struktury ekonomicznej wynikającej z połączenia obu podmiotów.
Odpisy amortyzacyjne – czym są?
Odpisy od środka trwałego, zgodnie z postanowieniami ustawy o rachunkowości, to proces systematycznego i planowego rozkładu początkowej wartości tego środka na określony okres amortyzacji.
Kluczowym etapem rozpoczęcia tego procesu jest moment przyjęcia środka trwałego do użytku, który stanowi warunek inicjacji amortyzacji. Wartość początkowa, czyli ta, którą odnotowano w ewidencji, podlega stopniowemu zmniejszaniu w miarę trwania okresu amortyzacji.
Proces amortyzacji nie może rozpocząć się przed momentem oddania środka trwałego do użytku, co zapewnia rzetelność odzwierciedlenia stopniowego zużycia wartości tego składnika majątkowego. Zakończenie procesu amortyzacji następuje najpóźniej w chwili, gdy wartość odpisów z tytułu amortyzacji osiąga równowartość początkowej wartości środka trwałego, co oznacza całkowite zamortyzowanie do wartości 0. Alternatywnie, proces amortyzacji może zakończyć się w przypadku przeznaczenia środka trwałego do likwidacji lub sprzedaży.
Dzięki procesowi amortyzacji możliwe jest realistyczne odzwierciedlenie stopniowego zużycia wartości środka trwałego w czasie. Jednocześnie ważne jest uwzględnienie potencjalnego zakończenia jego eksploatacji, co jest istotne dla skrupulatnego zarządzania aktywami przedsiębiorstwa.
Załóżmy, że przedsiębiorstwo XYZ nabywa nową maszynę za 100 000 złotych, która zostaje odnotowana w jego ewidencji jako środek trwały. Zgodnie z postanowieniami ustawy o rachunkowości proces amortyzacji tej maszyny zostaje zainicjowany dopiero w momencie, gdy zostaje ona oficjalnie przyjęta do użytku, co ma miejsce na początku roku finansowego.
Wartość początkową maszyny, która została wprowadzona do ewidencji, wynosi 100 000 złotych. Przyjmijmy, że okres amortyzacji dla tej maszyny został ustalony na 5 lat. Proces amortyzacji rozpoczyna się w pierwszym roku użytkowania, a każdego roku przedsiębiorstwo dokonuje kolejnego odpisu z tytułu amortyzacji, rozkładając wartość początkową maszyny na równe części.
Przez kolejne pięć lat przedsiębiorstwo XYZ systematycznie dokonuje odpisów amortyzacyjnych w wysokości 20 000 złotych rocznie (100 000 złotych przez 5 lat). Proces ten pozwala na realistyczne odzwierciedlenie stopniowego zużycia wartości maszyny w czasie, a jednocześnie uwzględnienie potencjalnego zakończenia jej eksploatacji.
W chwili, gdy suma odpisów z tytułu amortyzacji osiągnie równowartość początkowej wartości maszyny (czyli 100 000 złotych), proces amortyzacji dobiegnie końca. Alternatywnie, jeśli maszyna zostanie przeznaczona do likwidacji lub sprzedaży przed upływem pięciu lat, proces amortyzacji również może zostać zakończony. Cały ten proces jest kluczowy dla skrupulatnego zarządzania aktywami przedsiębiorstwa, pozwalając na równomierne uwzględnienie ekonomicznej użyteczności środka trwałego.
Jak amortyzować wartości firmy?
Zgodnie z postanowieniami art. 44b ust. 10 ustawy o rachunkowości, okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych od wartości firmy powinien być dostosowany do przewidywanego okresu jej ekonomicznej użyteczności.
W sytuacji, gdy niemożliwe jest oszacowanie tego okresu, wartość firmy może być odpisywana jako koszt w ciągu maksymalnie pięciu lat. Warto zaznaczyć, że dla celów podatkowych okres amortyzacji nie może być ustalony na mniej niż pięć lat.
Warto również zaznaczyć, że zgodnie z art. 16b ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT, wartość firmy może być amortyzowana, niezależnie od przewidywanego okresu używania, pod warunkiem że powstała w wyniku nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, bądź została przyjęta do odpłatnego korzystania.
Jeśli istnieje uzasadniona wartość firmy, można zastosować proces rozłożenia jej kosztów. Należy jednak pamiętać, że wartość firmy podlega amortyzacji metodą liniową, a odpisy z tytułu amortyzacji są zaliczane do pozostałych kosztów operacyjnych.
Rozpoczęcie procesu amortyzacji jest możliwe dopiero po przyjęciu przedmiotu amortyzacji do użytkowania, a zakończenie następuje w momencie, gdy wartość odpisów z tytułu amortyzacji równa się wartości początkowej.
W celu wyznaczenia wartości początkowej firmy (goodwill) w kontekście procesu amortyzacji, możemy skorzystać z poniższego wzoru:
G=N−A
gdzie:
- G – wartość firmy (goodwill),
- N – cena nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części,
- A – wartość aktywów w rozumieniu ustawy o rachunkowości.
Zakładamy, że przedsiębiorstwo ABC nabywa konkurencyjne przedsiębiorstwo XYZ za kwotę 1 000 000 złotych. Po przeprowadzeniu transakcji przedsiębiorstwo ABC musi dokonać oceny wartości firmy (goodwill), która stanowi różnicę między ceną nabycia przedsiębiorstwa a wartością aktywów.
Mamy więc następujące dane:
- cena nabycia przedsiębiorstwa (N): 1 000 000 złotych,
- wartość aktywów (A): 800 000 złotych.
Wartość firmy (goodwill) będzie wynosić:
G = N – A G = 1 000 000 zł – 800 000 zł G = 200 000 zł
Zatem wartość firmy (goodwill) dla przedsiębiorstwa ABC wynosi 200 000 złotych. Proces amortyzacji tej wartości rozpocznie się dopiero po przyjęciu przedmiotu amortyzacji do użytkowania. Załóżmy, że przedsiębiorstwo ABC szacuje, że okres ekonomicznej użyteczności tej wartości wynosi 10 lat. W takim przypadku przedsiębiorstwo dokona rocznego odpisu w wysokości 20 000 złotych (200 000 zł przez 10 lat).
Proces ten będzie trwał przez kolejne 10 lat, a wartość odpisów z tytułu amortyzacji równa się wartości początkowej, czyli 200 000 złotych, po upływie tego okresu. Warto zauważyć, że proces amortyzacji wartości firmy (goodwill) umożliwia przedsiębiorstwu ABC równomierne uwzględnienie ekonomicznej użyteczności tej wartości w czasie.
Amortyzacja wartości firmy a koszt uzyskania przychodu
Jak wspominałam, wartość firmy podlega amortyzacji. Amortyzacja wynikająca z dodatniej wartości firmy, zastosowana zgodnie z ustawą o rachunkowości, nie będzie uznawana za koszt uzyskania przychodów w kontekście celów podatkowych.
Zgodnie z postanowieniami art. 15 ust. 6 ustawy o CIT, jedynie amortyzacja zgodna z przepisami, szczególnie odpisy z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, będzie traktowana jako koszt uzyskania przychodów.
Art. 15 ust 6 ustawy o CIT: „kosztem uzyskania przychodów są odpisy z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (tzw. odpisy amortyzacyjne) dokonywane zgodnie z art. 16a–16m, przy czym w przypadku spółek nieruchomościowych odpisy dotyczące środków trwałych zaliczonych do grupy 1 Klasyfikacji nie mogą być w roku podatkowym wyższe niż dokonywane zgodnie z przepisami o rachunkowości odpisy z tytułu amortyzacji lub umorzeniowe z tytułu zużycia środków trwałych, obciążające w tym roku podatkowym wynik finansowy jednostki”.
Źródło: Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych.
Aktualność cytowanych ustaw należy każdorazowo sprawdzić u źródła.
Wartość firmy – kiedy ona występuje?
Wartość przedsiębiorstwa nie pojawi się, jeśli cena zakupu jest równa rynkowej wartości przejmowanego podmiotu po odjęciu jego zobowiązań
W takim przypadku suma bilansowa podmiotu przejmującego będzie prostym połączeniem jego sumy bilansowej oraz wartości bilansowej przejętego przedsiębiorstwa. Ponadto kapitał spółki przejętej zostanie wyksięgowany (usunięty) z pasywów, a w zamian pojawią się zobowiązania związane z jej przejęciem.
Poprawnie obliczona wartość firmy pozwala na rzeczywiste odzwierciedlenie aktywów przedsiębiorstwa. Wartość rynkowa firmy nie ogranicza się jedynie do elementów wprost wskazanych w bilansie, ale obejmuje także czynniki niematerialne, np. doświadczoną kadrę, renomę czy bazę klientów, które znacząco wpływają na jej sukces.
Dodatnia i ujemna wartość firmy w przedsiębiorstwie
Dodatnia wartość firmy w rozumieniu art. 33 ust. 4 ustawy o rachunkowości – wartość firmy nabyta w wyniku transakcji jest definiowana jako różnica między ceną nabycia aktywów netto przedsiębiorstwa a wartością godziwą tych aktywów.
Określenie wartości godziwej jest możliwe poprzez zastosowanie standardowych metod wykorzystywanych do wyceny spółek. W sytuacji, gdy tzw. cena przejęcia przewyższa godziwą wartość aktywów netto, mówimy o nabytej dodatniej wartości firmy.
W przeciwnym wypadku, kiedy cena przejęcia jest niższa niż wartość godziwa aktywów netto, występuje nabyta ujemna wartość firmy. Należy też zauważyć, że ujemna wartość firmy nie jest ujmowana w księgach rachunkowych jako składnik niematerialny i prawny, ale jest odpowiednio rozliczana jako przychód.
| Stan wartości firmy | Opis |
|---|---|
|
Dodatnia |
Cena nabycia aktywów netto przedsiębiorstwa przewyższa wartość godziwą tych aktywów. |
|
Ujemna |
Cena nabycia aktywów netto przedsiębiorstwa jest niższa niż ich wartość godziwa. Ujemna wartość firmy nie jest ujmowana jako składnik niematerialny i prawny, lecz jest odpowiednio rozliczana jako przychód. |
|
Zerowa |
Cena nabycia dokładnie pokrywa się z wartością rynkową przejmowanego podmiotu, pomniejszoną o jego zobowiązania. Suma bilansowa podmiotu przejmującego jest prostym połączeniem jego sumy bilansowej oraz wartości bilansowej przejętego przedsiębiorstwa. |
Nasze specjalizacje:
W ramach świadczonych usług w Corporate Mind zapewniamy kompleksową obsługę przedsiębiorstw. Poniżej znajdziesz najważniejsze informacje:
- Wycena Przedsiębiorstwa | Wycena Firmy | Wycena Działalności Gospodarczej
- Wycena Znaku Towarowego | Wycena Wartości Niematerialnych i Prawnych
- Modelowanie Finansowe
- Badanie Due Diligence Finansowe
- Doradztwo Prawne
- Kompleksowa usługa Sprzedaży Firmy | Sprzedaży Biznesu
Wspólnie sprawdzimy, czy wyżej wymienione usługi są dla Ciebie. Zapraszamy do kontaktu.
Podsumowanie
Wartość firmy stanowi różnicę między ceną nabycia aktywów netto a ich godziwą wartością. Nabytą wartość firmy można podzielić na wartość dodatnią i ujemną, zależnie od tego, czy cena nabycia przewyższa wartość godziwą aktywów netto (dodatnia), czy też jest niższa (ujemna).
Wartość firmy powstaje w wyniku oceny, gdzie całość przedsiębiorstwa jest dla nabywcy bardziej wartościowa niż suma jego składników. To element strategii finansowej, a jej bilansowe odzwierciedlenie następuje po zastosowaniu metody nabycia. Wartość firmy należy amortyzować, a odpisy amortyzacyjne dokonywane są od ustalonej wartości początkowej firmy.
Oferujemy bezpłatne konsultacje
Porozmawiaj o wycenie
Mateusz Laska
Biegły sądowy, Doradca
Inwestycyjny, MPW
Biegły sądowy, Doradca Inwestycyjny, MPW
Mateusz Laska
- Biegły sądowy przy Sądzie Okręgowym w Warszawie z zakresu wyceny przedsiębiorstw
- Doradca Inwestycyjny nr 570
- Makler Papierów Wartościowych nr 2931
Specjalizuje się w wycenie przedsiębiorstw, modelowaniu finansowym, badaniu due diligence, analizie funduszy inwestycyjnych, emitentów akcji i obligacji, ze szczególnym naciskiem na sektor deweloperski/budowlany oraz branżę pożyczkową/windykacyjną. W dotychczasowej karierze zawodowej odpowiedzialny za badanie zdolności kredytowej emitentów, strukturyzowanie transakcji oraz kontakt z inwestorami instytucjonalnymi (TFI, OFE). Aktualnie właściciel Corporate Mind Sp. z o.o. – firmy konsultingowej, która świadczy usługi finansowe dla przedsiębiorstw. Poprzednio dyrektor ds. Inwestycji w jednym z wiodących domów maklerskich na polskim rynku kapitałowym, gdzie nadzorował oraz koordynował transakcje kapitałowe o wartości ponad 600 mln w latach 2018 – 2023.
